Jak zmaksymalizować efekty w leczeniu spastyczności po udarze?

W przypadku spastyczności, leczenie opiera się na: fizjoterapii, unikaniu czynników prowokujących spastyczność oraz leczeniu farmakologicznym,  w tym lekami o działaniu miejscowym np. toksyną botulinową. W niektórych przypadkach wymagane są zabiegi ortopedyczne.

Terapia spastyczności za pomocą toksyny botulinowej polega na podawaniu zastrzyków w miejsca objęte wzmożonym napięciem mięśniowym. Ma ona udokumentowaną skuteczność i profil bezpieczeństwa. Toksyna botulinowa jest rekomendowanym lekiem do leczenia spastyczności ogniskowej, segmentalnej lub wieloogniskowej¹. Warto zapamiętać, że w Polsce jest to terapia bezpłatna, czyli refundowana przez NFZ – w ramach programu lekowego B.57. Jako uzupełnienie rehabilitacji – umożliwia szybsze osiągnięcie sprawności i samodzielności pacjenta.

Rehabilitacja

Nie tylko udar mózgu wymaga szybkich i zdecydowanych reakcji. Podobnie jest w przypadku leczenia jego powikłań. W kwestii leczenia spastyczności bardzo ważna jest obserwacja pacjenta, u którego nie widać jeszcze pierwszych oznak, mogących  pojawić i nasilić się nawet kilka tygodni po przebytym udarze. Dostrzeżenie zmian, będących  skutkiem wzmożonego napięcia, skurczy mięśni oraz utrudnionej możliwości wykonania ruchów rozciągających to moment, kiedy należy udać się do lekarza specjalisty, celem postawienia diagnozy i określenia dalszego postępowania. Kluczem do sukcesu w leczeniu spastyczności w dużej mierze jest regularna rehabilitacja w połączeniu, jeśli jest to konieczne, z odpowiednio szybko wdrożonym leczeniem farmakologicznym toksyną botulinową. Najważniejszym aspektem w rozpoczęciu rehabilitacji jest właściwa ocena stopnia niepełnosprawności, a także dobór odpowiednich metod działania². Skojarzone postępowanie terapeutyczne zwiększa prawdopodobieństwo, że poprawi się jakość życia pacjenta. Aby rehabilitacja była bezpieczna i skuteczna, powinna być przeprowadzona pod okiem specjalistów. Warto pamiętać, że brak wdrożenia odpowiedniego leczenia spastyczności skutkować może znacznie cięższymi powikłaniami, wśród których wymienić należy przykurcze czy deformacje³. To właśnie między innymi z tego względu, oprócz ćwiczeń pozwalających odzyskać sprawność ruchową, rehabilitacja spastyczności składa się także z ćwiczeń mających na celu korygowanie wad postawy.

Fizjoterapia pacjenta ze spastycznością kończy

Fizjoterapia stanowi element procesu rehabilitacji, wpływając na efektywny proces leczniczy poprzez zmniejszenie dolegliwości bólowych, zwiększanie zakresu ruchów czy aktywizację poszczególnych tkanek⁴. To podstawowa forma w leczeniu spastyczności. Kinezyterapia, czyli ćwiczenia lecznicze mają na celu obniżenie napięcia mięśniowego, utrzymanie lub poprawę zakresu ruchomości w stawach, wzmocnienie siły, poprawę koordynacji oraz przede wszystkim poprawę jakości codziennego życia chorego. U każdego z pacjentów borykających się ze spastycznością powinno być wdrożone indywidualne postępowanie lecznicze⁵. Uzupełnieniem kinezyterapii może być fizykoterapia, która w przypadku pacjentów ze spastycznością kończyn może opierać się na zabiegach termoterapii, hydroterapii, ale także na leczeniu z wykorzystaniem stymulacji elektrycznej. Nie może być jednak podstawową formą terapii ruchem⁶.

Spastyczność – problem interdyscyplinarny

Należy podejmować  walkę o odzyskanie choćby częściowej sprawności, poprawę  jakości życia chorego i odciążenie dla opiekuna. Powrót do sprawności po udarze mózgu to problem interdyscyplinarny. Gdy dodatkowo pojawia się spastyczność – ważne jest kompleksowe i indywidualne podejście. Wysłuchanie pacjenta i jego bliskich, wyznaczenie celów – to jeden z aspektów. Kolejny to terapia, którą powinno zajmować się grono ekspertów – neurolog, rehabilitant, fizjoterapeuta, bywa, że również ortopeda, neurochirurg czy psycholog. Spastyczność to zjawisko, które można leczyć stosując leki zmniejszające napięcie, w tym iniekcje z toksyny botulinowej, które pomagają w procesie rehabilitacji⁷.

Przeczytaj także:

• Rehabilitacja po udarze – kiedy zacząć, gdzie szukać pomocy?
• Mapa ośrodków leczących spastyczność toksyną botulinową bezpłatnie
• Leczenie spastyczności kończyny górnej i dolnej po udarze mózgu
• Charakterystyczne objawy spastyczności
• Leczenie spastyczności toksyną botulinową – na czym polega

<sup>1. Dostęp: https://www.neurologkrakow.com/choroby/spastycznosc (29.11.2023 r.)|
2. Aspekty kliniczne zwalczania spastyczności, B. Olchowik, W. Sobaniec, E. Sołowiej, P. Sobaniec.
3. Toksyna botulinowa w leczeniu spastyczności kończyny górnej, J. Sławek.
4. Co to jest fizjoterapia i czym różni się od rehabilitacji? Dostęp: FORM Grupa Lekarska https://formgl.pl/fizjoterapia-co-to-jest/ (29.11.2023 r.).
5. Spastyczność. Dostęp: Portal Fizjoterapeuty https://fizjoterapeuty.pl/choroby/spastycznosc.html (29.11.2023 r.).
6. Leczenie toksyną botulinową spastyczności kończyny dolnej po udarze mózgu — rekomendacje Sekcji Schorzeń Pozapiramidowych Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, Polskiego Towarzystwa Choroby Parkinsona i Innych Zaburzeń Ruchowych oraz Interdyscyplinarnej Grupy Ekspertów, J. Sławek i wsp.
7. Pacjent i lekarz: https://pacjentilekarz.pl/spastycznosc-nie-musi-towarzyszyc-choremu-przez-cale-zycie/. (dostęp 29.11.2023 r.).</sup>

^{DRSC-PL-000213}