Udar mózgu pojawia się nagle diametralnie zmieniając życie osoby dotkniętej chorobą i jej najbliższych. Zarówno na początku choroby, jak i na późniejszym etapie – pacjent i jego rodzina stają przed szeregiem wyzwań, m.in. jak dostosować dom do nowej sytuacji, czy rehabilitacja w szpitalu wystarczy, by wrócić do sprawności, a co, jeśli pojawi się spastyczność kończyn? Te i inne pojawiające się pytania warto zadać podczas wizyty lekarzowi. Żeby jednak w pełni wykorzystać jej potencjał należy się do niej dobrze przygotować.

Czym jest spastyczność?

Spastyczność to zaburzenie czuciowo-ruchowe powstałe na skutek uszkodzenia górnego neuronu ruchowego. Objawia się wzmożonym napięciem mięśniowym. Spastyczność może być konsekwencją między innymi: udaru mózgu, mózgowego porażenia dziecięcego, urazu czaszkowo-mózgowego, czy stwardnienia rozsianego. Spastyczność znacząco obniża komfort życia, powoduje ból i ogranicza mobilność¹.

Jakie objawy mogą sugerować spastyczność?

W przypadku kończyny górnej naszą uwagę powinny zwrócić trudności z wyprostowaniem ręki w łokciu, zaciśnięta pięść i ból przy próbie jej otwarcia. Najbardziej charakterystyczny symptom spastyki – ramię „przyklejone do tułowia”, również powinno wzbudzić naszą czujność – jego konsekwencją będą problemy z ubraniem się czy umyciem. Przyglądając się kończynie dolnej, niepokojące jest powłóczenie nogą, zadarty paluch u stopy, nadmiernie wyprostowane kolano, będące powodem problemów 
z założeniem butów czy spodni².

Pacjenci po udarze mózgu, nie powinni bagatelizować tych objawów. Choć może to być wstydliwe i niekomfortowe, powinni powiedzieć o nich swojemu lekarzowi. Wczesne zdiagnozowanie spastyczności, to szybsze wdrożenie leczenia, a co za tym idzie – poprawa funkcji kończyn i jakości życia. To również szansa na większą samodzielność.

Jak przygotować się do rozmowy z lekarzem?

Wizyta u lekarza wiąże się często ze stresem, przez co pacjent może nie pamiętać, jakie pytania nasuwały mu się w ostatnim czasie. Warto przed wizytą wynotować wszystkie wzbudzające podejrzenia objawy, zachowania, które wystąpiły po udarze lub regularnie zapisywać je w notatniku. Przydatne jest także zabranie dokumentacji medycznej ze szpitala i listy przyjmowanych leków. Podczas pierwszej i kolejnych wizyt nieoceniona może okazać się pomoc bliskiej osoby lub opiekuna. Osoba ta nie tylko będzie wsparciem emocjonalnym dla chorego, może również pomóc lekarzowi w zebraniu wywiadu.

Przed wizytą należy odpowiedzieć sobie na pytania:

• Jaki jest cel wizyty u lekarza?
• Jakie informacje muszę uzyskać, aby wiedzieć, co dalej z moim leczeniem?
• Jak będą wyglądać kolejne etapy leczenia?
• Jaki jest mój oczekiwany najbliższy cel terapeutyczny?

Na wizycie pacjent opowiada o trudnościach, jakie napotyka oraz z czym sobie nie radzi. Warto przygotować się również na pytanie – co pacjent chciałby poprawić? Lekarz na podstawie rozmowy oceni, jakie są możliwości pacjenta, co uda się osiągnąć. Pacjent powinien mieć świadomość, że te cele powinny być realne, realizowane krok po kroku. Może to być przejście przez pokój, ukrojenie kromki chleba i zrobienie kanapki, a nawet prowadzenie auta. Jeśli u pacjenta dochodzi do mimowolnych i bolesnych przykurczów mięśni, co przysparza problemów w codziennych czynnościach, na platformie Życie po udarze można znaleźć przydatne narzędzia do zidentyfikowania spastyczności. Są to ankieta objawów i infografika dla pacjenta.

Wizyta w gabinecie lekarskim

Wizyta ma przynieść korzyść pacjentowi i jego rodzinie. Dlatego po pierwsze warto pytać o wszystko, co dla pacjenta jest istotne, po drugie – mieć pewność, że odpowiedzi są zrozumiałe. Jeśli lekarz stosuje fachową terminologię, która nie jest jasna, należy poprosić o wyjaśnienie. 

Każdy z pacjentów ma inne oczekiwania wobec lekarza, a lekarz powinien patrzeć  na każdego pacjenta indywidualnie. Biorąc pod uwagę złożoność leczenia spastyczności i zespół specjalistów zaangażowanych w proces leczenia, pacjent powinien znać plan leczenia i wspólnie ze specjalistami pracować nad założonymi celami. Ta wiedza i indywidualne podejście do leczenia znacznie ułatwią mu odzyskanie choć częściowej sprawności.

Ania, bohaterka kampanii Życie po udarze, opowiada o swoich doświadczeniach i potrzebach w kontakcie z lekarzem prowadzącym podczas terapii spastyczności:

– W kontakcie z neurologiem ważne jest dla mnie to, że jest szczery wobec mnie jako pacjenta, mówi co jest możliwe, co już nie bardzo. Ważne jest zaangażowanie lekarza w sprawę pacjenta, żeby pacjent określał z nim swoje cele do osiągniecia. Dla mnie osobiście jest to taki doping mojego lekarza, że mam coś osiągnąć, kolejny cel, mam dobiec gdzieś w określonym czasie³.

Co, jeśli lekarz zdiagnozuje u mnie spastyczność?

Spastyczność można i należy leczyć, co pozwoli na kontrolę jej nasilenia. Dostępnych jest kilka metod postępowania. Są to m.in. fizjoterapia, fizykoterapia, leki doustne, leki miejscowe lub interwencja chirurgiczna. Leczeniem z wyboru w przypadku ogniskowej spastyczności poudarowej są iniekcje toksyny botulinowej. W Polsce w ramach programu lekowego jest to leczenie w pełni refundowane. To najlepsze i bezpieczne leczenie spastyczności o niewielkiej liczbie przejściowych skutków ubocznych⁴.

Przeczytaj także:

• Spastyczność po udarze mózgu – na czym polega?
• Mapa ośrodków prowadzących terapię spastyczności toksyną botulinową nieodpłatnie.
• Ankieta – objawy spastyczności.
• Jak opiekować się chorym po udarze mózgu w domu?
• Odleżyny po udarze mózgu. Jak im zapobiegać?

^Referencje:

<sup>1,2. Toksyna botulinowa w leczeniu spastyczności kończyny górnej, J. Sławek.
3. https://zyciepoudarze.pl/cechy-dobrego-lekarza-prowadzacego-pacjenta-po-udarze/, dostęp: 30.11.2013 r.
4. Toksyna botulinowa w leczeniu spastyczności kończyny górnej, J. Sławek.</sup>

^{DRSC-PL-000212}