Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – czym jest, komu przysługuje, jak je zdobyć i jakie daje możliwości?

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności jest formalnym potwierdzeniem, że osoba je posiadająca jest niepełnosprawna. Posiadanie orzeczenia umożliwia korzystanie ze świadczeń, ulg i uprawnień. 

Kto może starać się orzeczenie o niepełnosprawności?

Orzeczenie o niepełnosprawności może uzyskać osoba, która spełnia poniższe warunki:

• wiek powyżej 16 r.ż.,
• ma naruszoną sprawność organizmu,
• poprzez swoje ograniczenia jest niezdolna do pracy albo potrzebuje przystosowania warunków pracy do swojego stanu, wymaga opieki lub pomocy innych, w codziennym życiu potrzebuje urządzeń, które pomogą jej w funkcjonowaniu (np. orteza, balkonik).

Ważne: Każdy przypadek jest traktowany indywidualnie. Skład orzekający każdorazowo bada zakres ograniczeń w codziennym życiu.

Jakie dokumenty należy przygotować przed uzyskaniem orzeczenia o stopniu niepełnosprawności?

Aby uzyskać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności przygotuj poniższe dokumenty:

• wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (dostępny w zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności lub do pobrania z jego strony internetowej, jeśli jest tam umieszczony),
• zaświadczenie o stanie zdrowia, które wypełnia lekarz prowadzący, zaświadczenie jest ważne 30 dni kalendarzowych od daty wystawienia (druk dostępny w zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności lub do pobrania z jego strony internetowej, jeśli jest tam umieszczony),
• dokumenty potwierdzające stan zdrowia: dokumentacja medyczna, wszystkie wyniki badań oraz inne dokumenty, które mogą mieć wpływ na ocenę stanu zdrowia.
• zespół może poprosić o uzupełnienie dokumentacji (poda datę, do której należy to zrobić, bez uzupełnienia nie wyda orzeczenia) lub skierować chorego na dodatkowe badania, jeśli dokumentacja jest sprzeczna lub budzi jakieś zastrzeżenia.

Jeśli chcesz otrzymać legitymację osoby niepełnosprawnej, dodatkowo przygotuj:

• wniosek o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej (dostępny w zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności lub do pobrania z jego strony internetowej, jeśli jest tam umieszczony),
• prawomocne orzeczenie o stopniu niepełnosprawności,
• aktualne zdjęcie o wymiarach 35 mm × 45 mm.
• wniosek o wydanie legitymacji należy złożyć w urzędzie miasta albo starostwie powiatowym w miejscu zamieszkania.

W przypadku chęci złożenia kserokopii dokumentów, należy mieć ze sobą oryginały do okazania.

Gdzie, kiedy i kto może złożyć dokumenty o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności?

Dokumenty o wydanie orzeczenia może złożyć:

• pełnoletnia osoba niepełnosprawna, 
• w przypadku osoby niepełnoletniej lub ubezwłasnowolnionej: rodzic, opiekun prawny albo kurator,
• jeśli osoba niepełnosprawna lub jej rodzic, opiekun prawny czy kurator wyrażą zgodę, dokumenty może złożyć kierownik ośrodka pomocy społecznej.

Dokumenty należy złożyć w powiatowym zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności w miejscu stałego pobytu lub pobytu w dowolnym momencie – jeśli składasz wniosek pierwszy raz lub najwcześniej 30 dni przed końcem ważności orzeczenia – jeśli masz już orzeczenie i kończy się czas, na jaki zostało wydane.

Ile czeka się na decyzję w sprawie orzeczenia?

• Pismo z informacją o terminie posiedzenia dostaniesz do miesiąca od złożenia kompletnego wniosku lub do 2 miesięcy od złożenia kompletnego wniosku w przypadku bardziej skomplikowanych spraw i konieczności ich dokładniejszego zbadania.
• Stawiennictwo na posiedzeniu jest obowiązkowe.
• Na posiedzeniu zespół orzekający bada chorego i ocenia stopień jego niepełnosprawności.

W przypadku, gdy osoba starająca się o orzeczenie nie może stawić się na posiedzeniu, należy wyjaśnić nieobecność do 14 dni od dnia, kiedy miało być posiedzenie – zespół wyznaczy nowy termin posiedzenia. Jeśli nieobecność nie zostanie usprawiedliwiona – zespół nie rozpatrzy sprawy. 

Gdy stan zdrowia uniemożliwia stawiennictwo przez dłuższy czas, lekarz prowadzący powinien wystawić zaświadczenie, które to potwierdzi – należy przedstawić je zespołowi do spraw orzekania o niepełnosprawności. Zespół może wydać orzeczenie zaocznie, jedynie na podstawie przedłożonych dokumentów. Jeśli okaże się, że badanie jest niezbędne – zespół poinformuje o tym. W takim przypadku można złożyć wniosek o przeprowadzenie badania w miejscu, w którym chory przebywa.

Orzeczenie dostarczane jest do 14 dni kalendarzowych od daty posiedzenia na adres podany we wniosku. Można odebrać je także osobiście w zespole.

Czy można nie zgodzić się z decyzją orzeczenia?

• W ciągu 14 dni od otrzymania orzeczenia można odwołać się do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Takie odwołanie adresuje się do zespołu wojewódzkiego, ale składa w powiatowym zespole.
• Od orzeczenia zespołu wojewódzkiego można odwołać się do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w ciągu miesiąca od otrzymania orzeczenia. Takie odwołanie adresuje się do sądu, ale składa w zespole wojewódzkim.

Jakie wyróżniamy stopnie niepełnosprawności?

Wyróżnia się trzy stopnie niepełnosprawności:

• Znaczny:
  • osoba niezdolna do pracy lub potrzebująca przystosowania stanowiska pracy do swojego stanu,
  • osoba, która nie może samodzielnie funkcjonować i jest całkowicie zależna od opieki innych osób przez ponad 12 miesięcy.
• Umiarkowany:
  • osoba niezdolna do pracy lub potrzebująca przystosowania stanowiska pracy do swojego stanu,
  • osoba potrzebująca czasowej lub częściowej pomocy przez ponad 12 miesięcy.
• Lekki:
  • osoba z dużymi ograniczeniami w funkcjonowaniu, co sprawia, że może pracować tylko częściowo,
  • osoba z problemami w codziennych czynnościach, która potrzebuje urządzeń usprawniających to funkcjonowanie.

Jakie możliwości daje posiadanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności?

Dzięki orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności można m.in.:

• uzyskać odpowiednie zatrudnienie w zakładzie aktywności zawodowej albo zakładzie pracy chronionej,
• skorzystać z przywilejów pracowniczych, między innymi z prawa do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, dłuższej przerwy w pracy lub krótszego czasu pracy,
• uzyskać świadczenia opiekuńcze, dodatek mieszkaniowy, kartę parkingową,
• dostać dofinansowanie do:
  • turnusu rehabilitacyjnego,
• sprzętu rehabilitacyjnego,
• przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych,
• likwidacji barier architektonicznych (na przykład montażu pochylni, usunięcia progów w budynku),
• likwidacji barier w komunikowaniu się (na przykład zakupu komputera),
• likwidacji barier technicznych (na przykład zakupu urządzenia, które umożliwia wjazd wózka inwalidzkiego z napędem elektrycznym do samochodu),
• działalności gospodarczej albo rolniczej,
• skorzystać z usług:
  • socjalnych i opiekuńczych (na przykład pomoc przy robieniu zakupów i załatwianiu spraw urzędowych, sprzątanie, gotowanie),
  • terapeutycznych,
  • rehabilitacyjnych, które są oferowane przez instytucje pomocy społecznej czy organizacje pozarządowe,
  • pocztowych,
• skorzystać z ulg:
  • podatkowych (na przykład z odliczenia od dochodu wydatków na cele rehabilitacyjne),
  • na przejazdy środkami transportu publicznego,
  • w placówkach kulturalnych i sportowych.

Należy pamiętać, że świadczenia, ulgi i uprawnienia nie są nadawane automatycznie wraz z otrzymaniem orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Najczęściej trzeba spełnić dodatkowe warunki, o które można dopytać, np. w ośrodku pomocy społecznej, urzędzie pracy czy urzędzie miejskim/powiatowym.

Przeczytaj także:

• Renta z tytułu niezdolności do pracy
• Pierwsza pomoc przy udarze mózgu
• Zasiłek pielęgnacyjny – czym jest, komu przysługuje i jak go otrzymać?
• Rehabilitacja po udarze
• Korzyści płynące z rehabilitacji