Udar może dotknąć każdego. To moment, kiedy cały świat chorego i opiekuna staje do góry nogami. W sposób nagły trzeba przystosować się do nowej sytuacji, nauczyć żyć na innych zasadach niż dotychczas. Udar nie dotyka wyłącznie osoby chorej, ale całej jej rodziny.
Świadomość przyczyn udaru, jego objawów i konsekwencji, może pomóc w uporządkowaniu życia codziennego.
Spis treść
Czym jest udar?
Udar mózgu jest skutkiem nagłego zaburzania dostarczenia tlenu do mózgu. Są dwa rodzaje udarów: udar niedokrwienny (ok. 80% przypadków) oraz udar krwotoczny (ok. 20% przypadków). Udary to obecnie trzecia w kolejności przyczyna śmierci i pierwszy z czynników niepełnosprawności wśród Polaków (około 70% pacjentów poudarowych traci sprawność). Udar może przytrafić się każdemu, a coraz częściej dotyczy też młodych ludzi – co czwarta ofiara udaru ma mniej niż 40 lat.
Przyczyny udaru
Wśród przyczyn udaru wymienia się przede wszystkim:
- zator pochodzący z serca – wskutek skrzepliny pochodzącej z serca, spowodowanej przez choroby serca, np. migotanie przedsionków, zawał serca czy wady zastawek,
- zakrzep dużej tętnicy – głównie z powodu miażdżycy naczyń krwionośnych,
- chorobę małych tętnic – stwardnienie małych naczyń mózgowych wskutek czego kurczą się one bardzo słabo, a ich światło zwęża się.
Objawy udaru
Objawy udaru są zróżnicowane ze względu na miejsce jego wystąpienia. Wśród najczęstszych wymienia się między innymi:
- niedowład połowy ciała,
- zaburzenia mowy – trudności w mówieniu lub rozumieniu mowy,
- wykrzywienia twarzy/opadający kącik ust,
- zawroty głowy,
- problemy ze wzrokiem,
- drętwienie połowy ciała.
F.A.S.T. (Face/Twarz – Arm/Ramię – Speech/Mowa – Time/Czas) – przy udarze liczy się CZAS i szybka reakcja, która może uratować zdrowie i życie. Badania mówią jednak o tym, że jedynie 30-55% pacjentów rozpoznaje u siebie objawy udaru, a 65% z nich zwleka z wezwaniem pomocy przez ponad godzinę.
Podstawą rozpoznania udaru jest wywiad lekarski. By wdrożyć odpowiednie leczenie, niezbędne jest określenie czasu, jaki minął od zaobserwowania pierwszych objawów do momentu przyjęcia do szpitala. W zdiagnozowaniu udaru, poza badaniem neurologicznym i podstawową diagnostyką, wykonuje się często tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.
Leczenie udaru ma na celu jak najszybsze przywrócenie krążenia w obszarze objętym niedokrwieniem. Obecnie stosuje się leczenie trombolityczne – trombolizę (rozpuszczenie skrzepu środkami farmakologicznymi, do 4 godzin od wystąpienia objawów) lub trombektomię (mechaniczne usunięcie skrzepu, do 6 godzin, a w niektórych przypadkach do 24 godzin od udaru).
Skutki udaru
Klikając w ten film opuszczasz stronę Życie po udarze
Najczęstsze skutki udaru to:
- niedowład lub porażenie jedno/obustronne,
- spastyczność (wzmożone napięcie mięśniowe),
- zaburzenia równowagi,
- zaburzenia czucia głębokiego,
- połowiczne zaburzenia czucia powierzchniowego, objawiające się np. wzrostem lub spadkiem wrażliwości na bodźce bólowe czy odbieraniem bodźców w inny sposób (np. niemożność zlokalizowania źródła bólu),
- afazja (przy uszkodzeniu półkuli dominującej) – objawia się zaburzeniami rozumienia mowy lub niemożnością wypowiadania się,
- dysfagia – zaburzenia połykania,
- zaburzenia widzenia czy słuchu,
- problemy z pamięcią,
- zaburzenia nastroju, zaburzenia poznawcze,
- zaburzenia psychiczne: depresja, urojenia, omamy czy zaburzenia świadomości.
Wizyta u lekarza
Pacjent po udarze pozostaje pod opieką lekarza prowadzącego, a często także lekarzy innych specjalizacji. Wizyty, szczególnie na początku, mogą być krępujące i stresujące zarówno dla pacjenta, jak i opiekuna. Często brakuje śmiałości, by zadać szczegółowe pytania dotyczące codziennego życia czy terapii. Przeczytaj i pobierz scenariusz rozmowy z lekarzem, który ułatwi Ci wizytę i pomoże w uzyskaniu informacji, jakie Cię interesują.
Spastyczność – najczęstsza konsekwencja udaru
Spastyczność jest to patologiczne napięcie mięśni. Kończyna nie reaguje na polecenia mózgu tak jak dotychczas, trudno wykonywać podstawowe ruchy, często pojawia się ból. Jest to choroba często pomijana i nieuwzględniana w procesie leczenia pacjentów po udarze, mimo że znacznie utrudnia proces rehabilitacji.
Spastyczność może pojawić się kilka dni lub kilka tygodni po udarze. Jej cechą charakterystyczną jest specyficzna postawa. W przypadku kończyny górnej uwidacznia się to przyciśnięciem kończyny do klatki piersiowej, ugięciem w łokciu i nadgarstku oraz zaciśnięciem dłoni. Spastyczność kończyny dolnej często wpływa na chód, podczas którego można zaobserwować przeprost kolana, wygięcie stopy, ugięcie palców czy też czasami wyprostowany paluch.
Główne objawy spastyczności
- Współruchy, które są niekontrolowanym objawem spastyczności i pojawiają się niespodziewanie, często utrudniając czynność, którą pacjent chciał wykonać (np. podczas podnoszenia ramienia łokieć ugina się bez kontroli).
- Reakcje stowarzyszone to rodzaj współruchów spastycznych, które towarzyszą zwiększonemu wysiłkowi, co dla każdego chorego może oznaczać coś innego. Reakcje te mogą dotykać także zdrowych części ciała.
- Odruch na rozciąganie to objaw związany ze zwiększoną wrażliwością mięśni na próbę ich rozciągnięcia skutkujący ich skurczem. Można zatem otrzymać efekt odwrotny do pożądanego, np. przy próbie wyprostowania chorych palców zdrową ręką, stawiają one opór.
- Klonusy to objaw spastyczności powiązany z wrażliwością mięśni na próbę ich rozciągnięcia. Jest to drżenie np. po dotknięciu stopą o podłoże. Temu objawowi najczęściej poddawana jest dłoń, stopa czy przedramię.
- Spowolnione ruchy.
- Współskurcz jest objawem spastyczności, który uniemożliwia ruch, ponieważ do napięcia mięśni odpowiedzialnych za konkretną czynność dochodzi w tym samym czasie – w mięśniach unerwionych prawidłowo podczas danej czynności jeden z mięśni będzie się napinał, a drugi rozciągał, np. przy uginaniu ręki i podnoszeniu dłoni do ust.
- Spastyczność objawia się także zmęczeniem mięśni, gdyż mięśnie napięte spastycznie zużywają dużo więcej energii w porównaniu do mięśni niedotkniętych spastycznością.
- U pacjenta ze spastycznością, także w obliczu wyżej wymienionych objawów, można również zaobserwować brak płynności ruchów.
Leczenie spastyczności
Spastyczność może być skutecznie leczona. W przypadku zaobserwowania jakichkolwiek objawów spastyczności – powiedz o nich swojemu lekarzowi, który zaplanuje odpowiednie leczenie.
Sposoby leczenia spastyczności:
- środki doustne,
- leki wziewne,
- leczenie dokanałowe,
- leczenie toksyną botulinową,
- rehabilitacja,
- leczenie operacyjne.
Strona Życie po udarze będzie sukcesywnie rozbudowywana. Znajdziesz tu szerokie spektrum tematów, chcielibyśmy dać Ci wiedzę i wsparcie odnoszące się do każdej z konsekwencji udaru. Zaczynamy od spastyczności, gdyż jest to najczęstsze następstwo tego nagłego zdarzenia.